Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật, phòng chống hiệu quả mua bán người

QPTĐ-Mua bán người được Liên hợp quốc xác định là một trong bốn loại tội phạm có tổ chức nguy hiểm nhất và là hình thức vi phạm nhân quyền tồi tệ nhất. Chính vì vậy nó được đưa vào Chương trình phòng, chống tội phạm toàn cầu. Khẳng định là quốc gia có trách nhiệm trong các cam kết quốc tế về quyền con người, Việt Nam đã có nhiều giải pháp nhằm ngăn chặn, phòng chống loại tội phạm này, nhất là không ngừng hoàn thiện pháp luật, tạo cơ sở pháp lý thuận lợi cho các cơ quan chức năng trong đấu tranh phòng, chống mua bán người.

Tuần hành hưởng ứng phòng, chống mua bán người.

Phòng, chống mua bán người

Vấn đề mua bán người là một nguy cơ đặt ra nhiều thách thức toàn cầu trong những năm qua, việc ngăn chặn, bảo vệ các nạn nhân bị mua bán, tăng cường truy tố, xét xử những kẻ buôn người đòi hỏi sự chung tay giải quyết của tất cả các nước trên thế giới. Tại khu vực châu Á Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam, hoạt động tội phạm mua bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em vẫn đang diễn ra phức tạp, trực tiếp xâm hại đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người, ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh, trật tự xã hội.

Là một thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để hoàn thiện, phổ biến và triển khai hệ thống chính sách, pháp luật trong phòng chống mua, bán người để tiệm cận với luật pháp quốc tế. Đặc biệt, Việt Nam đã ban hành Luật Phòng chống mua bán người có hiệu lực từ ngày 1-1-2012. Việc ban hành đạo luật chuyên ngành về phòng, chống mua bán người đánh dấu một bước phát triển trong hoạt động lập pháp của Nhà nước ta nói chung và trong lĩnh vực phòng, chống mua bán người nói riêng, tạo cơ sở pháp lý thuận lợi cho các cơ quan chức năng trong đấu tranh phòng, chống mua bán người, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán. Bên cạnh đó, việc ban hành Luật Phòng, chống mua bán người còn có ý nghĩa chính trị cả về đối nội cũng như đối ngoại, thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước ta trong thực hiện cam kết quốc tế của Việt Nam, góp phần thúc đẩy và bảo vệ quyền con người, trong công tác phòng, chống tội phạm mua bán người.

Quá trình triển khai thực hiện Luật Phòng, chống mua bán người thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả tích cực như: Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống mua bán người được tiến hành đồng bộ với nội dung và hình thức đa dạng phù hợp với các đối tượng tuyên truyền; công tác phòng ngừa xã hội, phòng ngừa nghiệp vụ được triển khai đồng bộ, quyết liệt; công tác phát hiện, xử lý hành vi vi phạm pháp luật về phòng, chống mua bán người đạt được nhiều kết quả tích cực, nhiều đường dây mua bán người đã được triệt phá; công tác tiếp nhận, xác minh và bảo vệ nạn nhân được thực hiện nhanh chóng hơn, bảo đảm quyền của nạn nhân; công tác hỗ trợ nạn nhân được các cấp, các ngành quan tâm, bảo đảm các điều kiện tốt nhất hỗ trợ cho nạn nhân; công tác hợp tác quốc tế đã được tăng cường với nhiều hoạt động song phương, đa phương, trên nhiều diễn đàn trên thế giới và khu vực.

Theo kết quả tổng kết thi hành Luật Phòng, chống mua bán người, công tác điều tra, truy tố, xét xử tội phạm mua bán người, đã đạt được nhiều kết quả. Cụ thể, từ khi Luật có hiệu lực thi hành đến nay, tổng số vụ án về mua bán người được khởi tố 1.744 vụ với 3.059 bị can (các vụ án về mua bán người đều được Viện Kiểm sát kiểm sát theo quy định, đạt tỉ lệ 100%); Tòa án Nhân dân các cấp đã thụ lý theo trình tự sơ thẩm 1.661 vụ với 3.209 bị cáo phạm các tội về mua bán người; đã giải quyết, xét xử 1.634 vụ với 3.137 bị cáo (đạt tỉ lệ 98,4% về số vụ và 97,8% số bị cáo). Việc xác định nạn nhân và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán đã đạt được kết quả bước đầu, góp phần bảo vệ quyền con người và bảo vệ nạn nhân của tội phạm mua bán người. Theo đó, từ năm 2012 đến tháng 2 năm 2023 đã tổ chức tiếp nhận, hỗ trợ 7.962 nạn nhân của tội phạm mua bán người.

Từ kết quả nêu trên, có thể khẳng định việc triển khai thi hành Luật Phòng, chống mua bán người trong thời gian qua đã giúp kiềm chế sự gia tăng của tệ nạn mua bán người, góp phần đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, tăng cường quản lý Nhà nước về phòng, chống mua bán người và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này.

Hoàn thiện chính sách, pháp luật

Tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV (từ 20/5 đến 8/6 và từ 17/6 đến 28/6), các đại biểu Quốc hội cho ý kiến về Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi). Việc xây dựng Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) là yêu cầu cấp thiết, khách quan, không chỉ tiếp tục thể chế hóa quan điểm của Đảng về công tác phòng, chống mua bán người mà còn khắc phục những tồn tại, bất cập, hạn chế, đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống mua bán người hiện nay và trong những năm tiếp theo; đồng thời  nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về phòng, chống mua bán người.

Mục đích của việc xây dựng Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) là hoàn thiện pháp luật phòng, chống mua bán người, tạo nhận thức thống nhất và đầy đủ về công tác phòng, chống mua bán người trong thời gian tới; nâng cao trách nhiệm của cá nhân, gia đình, cơ quan, tổ chức và của toàn xã hội trong công tác phòng, chống mua bán người; hoàn thiện cơ sở pháp lý trong thực hiện việc hỗ trợ, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp người đang trong quá trình xác định là nạn nhân, nạn nhân phù hợp với tình hình kinh tế-xã hội hiện nay góp phần ổn định tình hình an ninh, trật tự, an toàn xã hội; nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về phòng, chống mua bán người.

Dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi)gồm 08 chương, 66 điều. So với Luật Phòng, chống mua bán người năm 2011, dự thảo Luật giữ nguyên số chương, sửa đổi, bổ sung nội dung 52/58 điều, xây dựng mới 09 điều, bỏ 01 điều. Dự thảo Luật cơ bản thể hiện khá đầy đủ 3 nhóm chính sách được Chính phủ đưa ra trong đề nghị xây dựng dự án Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), gồm: Hoàn thiện quy định về căn cứ xác định nạn nhân; quy định chế độ hỗ trợ người đang trong quá trình xác định là nạn nhân; hoàn thiện quy định để nâng cao chế độ, chính sách hỗ trợ và bảo vệ nạn nhân.

Đánh giá về dự thảo Luật (sửa đổi) các chuyên gia, cử tri và nhân dân cả nước đều đồng tình với nhiều điểm mới ưu việt của dự án Luật. Đặc biệt, dự thảo Luật cũng rất nhân văn, thể hiện rõ quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam là đặt lợi ích của con người ở vị trí trung tâm. Đồng thời, bổ sung những quy định nâng cao chế độ hỗ trợ đối với nạn nhân so với quy định của Luật hiện hành, gồm: Tất cả nạn nhân có nguyện vọng trở về nơi cư trú được hỗ trợ các khoản chi phí đi lại và tiền ăn để trở về nơi cư trú; được hỗ trợ chi phí khám, chữa bệnh; được hỗ trợ để ổn định tâm lý; tất cả nạn nhân được trợ giúp pháp lý… Thực tế cho thấy, những năm qua, Việt Nam luôn không ngừng hoàn thiện hệ thống luật pháp và coi đây là giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn, đẩy lùi với loại hình tội phạm nguy hiểm bậc nhất này. Đó cũng thể hiện rõ tính ưu việt của chế độ ta là luôn đặt quyền lợi ích con người làm trung tâm các quyết sách.

Thảo luận tại Tổ 13, kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV, đại biểu Lê Thị Thanh Lam, Phó Trưởng Đoàn phụ trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hậu Giang đề nghị, bổ sung thêm quyền của nạn nhân mua bán người là “Được hỗ trợ đào tạo nghề, giới thiệu việc làm”, để nạn nhân sau khi trở về có công việc tạo thu nhập, qua đó ổn định cuộc sống, không trở thành đối tượng bị mua bán người. Còn đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn nhấn mạnh, việc sửa đổi toàn diện Luật Phòng, chống mua bán người năm 2011 góp phần thực hiện tốt hơn trách nhiệm thành viên của Việt Nam đối với các điều ước quốc tế. Dự thảo Luật cũng xây dựng một loạt các điều khoản quy định về quyền của nạn nhân, về tiếp nhận, xác minh, xác định và bảo vệ nạn nhân, bảo vệ người đang trong quá trình xác định là nạn nhân và người thân thích của họ cho thấy tính ưu việt so với Luật năm 2011 trong việc bảo vệ quyền con người, thực hiện một cách thiện chí các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

PHƯƠNG LINH